دکتر احمد جلیلی افزود: بی‌توجهی به بیماری‌های روانی مسئله امروز و دیروز نیست، سال‌هاست که در دولت‌های مختلف شاهد این هستیم که مسئولان نظام سلامت به مسئله بیماری‌های روانی بی‌توجهند.
وی ادامه داد: با توجه به این موضوع، انجمن روانپزشکان در قطعنامه اخیر کنگره روانپزشکی ایران به وزارت بهداشت پیشنهاد داد که برای توجه و رسیدگی مناسب به بیماری‌های روانی در کشور، معاونت بهداشت روان را تاسیس کند و ما منتظر جواب وزارت بهداشت در این زمینه هستیم.
شنیدن این عبارات از زبان رئیس انجمن روانپزشکان در حالی است که گفته می‌شود ۲۰ تا ۲۵ درصد از مردم ایران به انواع اختلالات روانی مبتلا هستند.دکتر محمد‌علی شهرکی، روانپزشک و مدیر اجرایی جمعیت آفتاب با تاکید بر این که ما معتقدیم علاوه بر تاسیس معاونت سلامت روان در وزارت بهداشت، حتی باید رئیس‌جمهور معاون یا مشاوری تحت این عنوان داشته باشد، به همشهری این‌طور توضیح میدهد: این یعنی در سیاستگذاری‌های کلان دولت مقوله سلامت روان باید در اولویت قرار گیرد و حتی در مجلس شورای اسلامی هم لازم است کمیسیونی تحت این عنوان تشکیل شود.
به وضع موجود سامان دهیم
«درست است که تاسیس معاونت سلامت روان نیازمند یک بستر‌سازی مناسب است، ولی هنوز با توجه به اینکه سال‌ها از تاسیس دفتر سلامت روان در وزارت بهداشت می‌گذرد، این دفتر هیچ فعالیت خاصی ندارد و ما نتوانستیم به وزارت بهداشت این مسئله را بفهمانیم که اهمیت سلامت روان در چه حد است.به‌طوری که در حال حاضر حتی دفتر سلامت روان درصورت بروز بحران‌های روانی که در اثر بلایای طبیعی ایجاد می‌شوند هیچ برنامه خاصی ندارد.»
دکتر شهرکی، ضمن بیان این جملات می‌گوید: این یعنی ما از ظرفیت‌هایی که چنین دفتری می‌تواند داشته باشد استفاده نکردیم چون اگر این اتفاق می‌افتاد، دفتر سلامت روان وزارت بهداشت به‌طور اتوماتیک تبدیل به معاونت سلامت روان می‌شد.
مدیر اجرایی جمعیت آفتاب به‌عنوان مثال به ظرفیت‌های مرکز مدیریت بیماری‌ها در این وزارتخانه اشاره می‌کند و معتقد است که مرکز مدیریت بیماری‌های وزارتخانه با وجود فعالیت‌های زیاد و سابقه خوب هنوز در حد یک مرکز باقی مانده و زیرمجموعه معاونت سلامت است.
در کنار این مرکز دفتر سلامت روان هم بخش سلامت اجتماعی‌اش تعطیل است و دفتر اعتیادش هیچ فعالیت چشمگیری ندارد. پس ما معتقدیم که رسیدن به مرحله تاسیس معاونت سلامت روان در وزارت بهداشت امری بسیار ایده‌آل است و البته خیلی مهم، ولی ما تا نتوانیم از ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم، مسلما تاسیس چنین معاونتی هم بی‌فایده است.
«دفتر فعلی سلامت روان وزارت بهداشت با توجه به کمی پرسنل و بودجه ناکافی که در امر بیماری‌های روانپزشکی به آن اختصاص داده شده، توانایی لازم را برای پیشگیری از این اختلالات ندارد.»
دکتر پرویز مظاهری، دبیر انجمن روانپزشکان ایران نیز در گفت‌وگو با همشهری و با بیان این عبارات بر ارتقای دفتر سلامت روان وزارت بهداشت تاکید می‌کند و معتقد است که مسلما وضعیت مردم از نظر کاهش ابتلا به بیماری‌های روانپزشکی هم بهتر خواهد شد.
وی می‌گوید: در حال حاضر این دفتر زیر‌مجموعه‌ای از معاونت سلامت وزارت بهداشت است ولی بیشتر بودجه این معاونت صرف پیشگیری و درمان بیماری‌های جسمی می‌شود و به امر پیشگیری از بیماری‌های روانپزشکی توجهی نشده است.
به عقیده دکتر مظاهری، پیشگیری از بیماری‌های روانپزشکی در 3 فرم است: در فرم اولیه وظیفه مسئولان و روانپزشکان آموزش دادن به مردم از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی است برای اینکه به این بیماری‌ها مبتلا نشوند، در فرم ثانویه درصورت مبتلا شدن به این بیماری‌ها، روش‌های تشخیصی و درمانی را به کار می‌بریم؛ البته با تمرکز بر قدرت کارایی مراکز درمانی و بیمارستان‌ها و داروها.
در فرم سوم پیشگیری یعنی زمانی که بیماری در فرد تثبیت شده، هدف فقط توانبخشی و بازگرداندن این بیماران به سطح جامعه است.دبیر انجمن روانپزشکان ایران ادامه میدهد: پس معاونت سلامت وزارت بهداشت باید تمام تلاش خود را روی امر پیشگیری از این بیماری‌ها متمرکز کند؛البته از طریق گروه‌های روانپزشکی و بیمارستان‌های دارای تخت‌های روانپزشکی.
امکانات بدوی بیمارستان‌های ایزوله
با توجه به افزایش آمار بیماران رشته روانپزشکی، حدود 20 سال پیش وزارت بهداشت بخشنامه‌ای را مبنی بر اینکه 10 تا 20 درصد تخت‌های بیمارستان‌های جنرال و عمومی باید مجهز به تخت‌های روانپزشکی باشد، صادر کرد، ولی به گفته کارشناسان هنوز با گذشت سال‌ها از صدور این بخشنامه، این امر محقق نشده است.
به گفته دکتر شهرکی، در بیمارستان امام خمینی که پیشانی و قطب درمان در کشور است، انواع و اقسام بخش‌هایی وجود دارد که خیلی هم مرتبط با یک بیمارستان عمومی نیستند و حتی خیلی از این بخش‌ها آموزشی هستند. با این حال هیچ بخشی از این بیمارستان مخصوص بیماری‌های روانپزشکی نیست.
یعنی فقط بیمارستان ایزوله روزبه با امکانات محدود و بدوی برای این بیماران اختصاص داده شده است. دکتر مظاهری نیز در این باره توضیح میدهد: اگرچه هنوز خیلی از بیمارستان‌های ما دارای تخت‌های روانپزشکی نیستند، ولی بیمه‌ها هم هیچ کدام از هزینه‌های روان درمانی این بیماران را متقبل نمی‌شوند.
علاوه بر اینکه خیلی از داروهای روانپزشکی نیز تحت پوشش بیمه در نیامده‌اند. در این شرایط سؤال این است که وقتی امکانات ما در همین حد باقی مانده، چطور می‌توانیم به فکر تاسیس معاونت سلامت روان باشیم؟
به عقیده کارشناسان البته کارهایی در امر بهداشت روان جامعه در سال‌های گذشته در وزارت بهداشت انجام شده؛ مانند آموزش به بهورزان در شبکه بهداشتی ـ درمانی کشور در مورد نحوه مشاوره‌های روانی به مردم. ولی با توجه به گستردگی اختلال‌های روانی در کشور این فعالیت‌ها کفایت نمی‌کند.
علاوه بر این روانپزشکان معتقدند بالابودن بار بیماری‌های روانی منحصر به کشور ما نیست و تقریباً در تمام دنیا به درجات مختلف وجود دارد. با این تفاوت که کشورهای موفق در کنترل اختلالات روانی با اختصاص اعتبار مناسب برای ارتقای سلامت روان جامعه، برای کنترل آن برنامه دارند.
اما در کشور ما به‌علت پایین بودن اعتبارات بهداشتی ـ درمانی کار زیادی در این زمینه نمی‌توان انجام داد. این در حالی است که معاون درمان وزیر بهداشت در یک دوره زمانی خود، روانپزشک بود ولی به گفته دکتر شهرکی او هم نتوانست هیچ‌کدام از این مشکلات را مرتفع کند و این یعنی معاونت سلامت وزارت بهداشت به اندازه یک هیات امنا هم برش ندارد.
«وزارت بهداشت در کشور ما فقط بخشنامه صادر می‌کند که حتی در خیلی از موارد این بخشنامه‌ها دست و پاگیر هستند و جلوی اجرای خیلی از فعالیت‌های مفید را می‌گیرند.»
دکتر شهرکی با بیان این عبارات در پایان خاطر‌نشان می‌کند: از تمام این مشکلات که بگذریم، دفتر سلامت روان هم با تعداد خیلی کمی از روانپزشکان ارائه می‌شود؛ کسانی که بعد از ۲ یا ۳ سال از این دفتر می‌روند؛ مدیرانی که هر چقدر هم نفوذ داشته باشند، باز هم نمی‌توانند چیزی را به نفع بیماران روانپزشکی تغییر دهند.
